Nederland: biergeschiedenis van Amsterdam
Hoe Duits bier het Nederlandse bierlandschap veranderde
Religie en prostitutie in Amsterdam
Als je voor de Oude Kerk in Amsterdam staat, ben je op zo’n typisch Nederlandse plek. De eeuwenoude kerk wordt omringd door coffeeshops en prostituees uit werkelijk alle hoeken van de wereld. Die worden op hun beurt aangestaard door toeristen die ook van over de hele wereld komen. Religie, omringd door zonde, in een stad waar mensen uit elk land en met elke levensstijl welkom zijn.
Oude Kerk, het oudste gebouw van Amsterdam
De Oude Kerk is niet zo imposant als zijn jongere broertje de Nieuwe Kerk op de Dam, ongeveer een kilometer verderop. Toch stond hier zo'n 800 jaar geleden de eerste kerk van de stad.
Het gebouw doet tegenwoordig geen dienst meer als kerk, maar je kunt er nog steeds naar binnen. De bouwstijl is een goed voorbeeld van Hollandse gotiek en de kerk heeft graven van een aantal opmerkelijke Nederlanders, waaronder zeehelden, voormalige burgemeesters van Amsterdam en Rembrandts eerste vrouw. Maar behalve bekende overleden mensen herbergt de kerk nog meer interessants. Naast het orgel aan de noordkant van de kerk staat de Hamburger Kapel, gefinancierd door kooplieden uit de gelijknamige stad. Het was niet ongebruikelijk dat bepaalde groepen zoals gilden hun eigen kapel in de kerk hadden om te kunnen bidden.
Kooplui uit Hamburg
De reden dat deze kooplieden uit Hamburg hier waren, was omdat ze bier naar Amsterdam brachten. Bier uit Noord-Duitse steden als Bremen en Hamburg was veel beter dan het bier dat de mensen hier dronken. In 1323 besloot graaf Willem II dat Amsterdam tol ging heffen op buitenlands bier, wat erop neerkwam dat al het buitenlandse bier via Amsterdam ingevoerd moest worden. Hierdoor werd de stad een belangrijk knooppunt voor dit bierimport.
Gruitbier versus gehopt bier
Wat het bier uit Hamburg superieur maakte, was het gebruik van hop. De lokale bieren werden gemaakt met gruit, een kruidenmengsel dat onder andere gagel bevatte. Historici zijn eigenlijk nog steeds op zoek naar het volledige recept, als dat er al ooit geweest is.
Door de populariteit van gehopte bieren gingen Nederlandse brouwers ook dit type brouwen, iets waar graaf Willem IV in eerste instantie een hekel aan had. Hij hief belasting over de gruit en omdat dit steeds minder gebruikt werd, maakte hij een einde aan de import van gehopt bier. Dit duurde slechts twee jaar en al snel hervatte hij de import en gaf Amsterdam het alleenrecht om het verder te distribueren over Holland en Vlaanderen. Hij hief ook belasting op hop, omdat Nederlandse brouwers hier steeds meer mee gingen brouwen.
Leuk weetje: Jopen Bier uit Haarlem gebruikte een lokaal recept uit 1407 om in 2000 een Gruitbier te brouwen en noemde het Koyt Gruitbier. Ter herinnering dat Haarlem ooit een bierstad was die nog veel belangrijker was dan Amsterdam.
Handelsstad Amsterdam
Deze constante handelsstroom maakte het voor handelaren uit Amsterdam ook mogelijk om goederen ten oosten van Hamburg in te kopen, waaronder ijzer, hout en graan. Ze brachten dit vervolgens naar Amsterdam en sommigen verdienden daar bakken met geld mee. Ze verwierven zelfs zoveel rijkdom dat ze uiteindelijk genoeg kapitaal hadden om de eerste expedities naar Azië te financieren, op zoek naar specerijen.
De handelaren uit Hamburg die hun eigen kapel in de kerk hadden, waren waarschijnlijk de eerste Duitse immigranten in Amsterdam. Velen zouden volgen. In feite hebben veel Nederlanders wel ergens wat Duits bloed door de vele immigranten die door de eeuwen heen naar Nederland kwamen voor een beter leven.
De Duitse invloed op het bier is ook gebleven. Toen in de 19e eeuw de eerste pilsbieren werden gebrouwen, verhuisden Duitse brouwers met al hun bierkennis hierheen om in de eerste grotere brouwerijen te gaan werken. Oh, en Gerard Adriaan Heineken, die onder zijn eigen naam een brouwerij begon? Zijn grootvader was Duits.
Als je in de kerk staat krijg je misschien niet gelijk die indruk, maar je kan deze plek beschouwen als het begin van de macht die Amsterdam lang had. Ook het hele gebied rond de Oude Kerk staat symbool voor wat Amsterdam is, een open stad voor mensen van over de hele wereld. Amsterdam is sinds deze eerste Hamburgers altijd een stad van immigranten geweest, en dat is het tot op de dag van vandaag.
Auteur: Martijn Buisman
Copyright foto's (van boven naar beneden):
- Red Light District, Amsterdam. (Foto Anjaneyadas, CC BY-SA 3.0)
- A capriccio view of Amsterdam. (Schilderij Cornelis Christiaan Dommersen, 1875)
- Hamburger kapel in de Oude Kerk na renovatie. (Foto H. Janse, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, CC BY-SA 4.0)
- Wapen van Hamburg in Hamburger kapel Oude Kerk (Foto H. Janse, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, CC BY-SA 4.0)
- Koyt Gruitbier, Jopen Bier (Foto Tasty Tales)
- Exterieur van de Oude Kerk (Foto Monumenten en Archeologie, Gemeente Amsterdam)
Laatst bijgewerkt: 15-06-2024
