Nederland: Biergeschiedenis van Utrecht (Deel 1)
Bier en brouwerijen aan de Oudegracht (Noordzijde)
De Oudegracht loopt vanaf het noorden van het centrum naar het zuiden, dwars door de stad. Er stroomt hier al water sinds de Romeinen hier twee millennia geleden een fort bouwden. De Romeinen vertrokken en na een paar eeuwen groeide de stad weer om uiteindelijk de zetel van de aartsbisschop van Utrecht te worden. Daarmee werd Utrecht een belangrijke Nederlandse stad.
Spaanse onderdrukking
Toen het grootste deel van wat we nu Nederland noemen onder Spaanse heerschappij viel, bouwde koning Floris II een kasteel naast het kanaal. Anders dan zijn vader Karel V regeerde hij met ijzeren vuist en liet hij meer belastingen innen.
Dit kasteel heette Vredenburg en werd een symbool voor de Spaanse onderdrukking. Wat ook niet hielp is dat soldaten werden ondergebracht bij mensen in huis, onder meer in het huis van Trijn van Leemput en haar man. Hun nieuwe huisgenoten gedroegen zich bepaald niet netjes en er waren dan ook regelmatig ruzies.
Het beleg van kasteel Vredenburg
De Utrechters kwamen in opstand op en besloten het kasteel af te breken. Trijn was de eerste die haar houweel in mei 1577 in de muur van het kasteel sloeg. Het garnizoen was toen al vertrokken.
Het is Trijn die ons ook bij het bier brengt. Trijns man Jan Jacob was brouwer. De Leemputs woonden op Oudegracht 17 in een huis dat De Vergulde Craen heette. Het huis was ook een brouwerij, de naam staat nog steeds op de gevel.
500 jaar later bracht de Utrechtse brouwerij De Leckere een bier uit met de naam De Vergulde Craen. Jan Jacob and Trijn waren ook eigenaar van een gedeelte van het bolwerk op de stadsmuur met de naam De Morgenster, nu de naam van een lekker ouderwets café aan de Oudegracht.
Welgestelde brouwersfamilies
Ze bezaten ook nog een ander huis vlakbij het kasteel. Dit laat wel zien dat middeleeuwse brouwers niet bepaald arm waren. Ze waren in feite vaak best rijk en hadden belangrijke posities in het stadsbestuur. Een van de dochters van Jan Jacob en Trijn trouwde met een man die burgemeester werd van Amersfoort. Hun zoon Pieter had hoge posities in de Verenigde Oost-Indische Compagnie. Zijn eerste vrouw was lid van de politiek actieve familie De Witt. Ook de Amsterdamse familie Bicker maakte deel uit van deze familie. Nog een voorbeeld van rijke brouwers die een belangrijke politieke stem kregen in de stedelijke en landelijke politiek. Pieter trouwde later met een Hasselaer, lid van de familie van vrijheidsstrijders, brouwers en investeerders met een lange brouwgeschiedenis in zowel Amsterdam als Haarlem.
Standbeeld Trijn van Leemput
Als eerbetoon aan Trijn heeft Utrecht een standbeeld van haar neergezet aan het begin van de Oudegracht, aan de noordkant. Ze staat op een zuil en houdt een houweel in haar ene hand en een baksteen in de andere. Je zou haar bijna niet opmerken zo hoog op haar zuil aan de rand van het water. Toch was ze iemand met een belangrijke rol in de geschiedenis van Utrecht. De vernieling van het kasteel maakte haar legendarisch, maar Trijn en haar man speelden ook een minstens zo belangrijke rol in de Utrechtse biergeschiedenis.
Aan de Oudegacht is echter nog veel meer biergeschiedenis te vinden. Verderop ligt Stadskasteel Oudaen (link naar video invoegen) en aan het einde van de gracht staat een hekwerk met in grote letters ’De Boog'. Voordat je de Twijnstraat inloopt, een van de leukste straten van Utrecht, kijk dan eens naar rechts en je ziet de naam van deze voormalige brouwerij ook nog steeds op de gevel staan. Maar de geschiedenis van dit stukje Utrecht verdient een eigen artikel in deel II. Van het fort Vredenburg is niets meer over, alleen de naam is overgebleven als een geliefde concerthal die allerlei soorten musici en bands van over de hele wereld aantrekt.
Auteur: Martijn Buisman
Foto’s copyright (van boven naar beneden):
- Banner foto en overige foto’s door Tasty Tales, behalve 2.
- Joost Cornelisz Droochsloot: Het beleg van het Kasteel Vredenburg te Utrecht in 1577 {{PD-old-70}}.
